کشف ابزارهای استخوانی ۲۰ هزار ساله از نهنگ‌ها؛ بازنویسی تاریخ انسان‌های عصر یخبندان
ابزارهایی از استخوان نهنگ که در سواحل فرانسه و اسپانیا کشف شده‌اند، ثابت می‌کنند انسان‌های عصر یخبندان از منابع دریایی برای ساخت ابزارهای شکار بهره می‌بردند؛ چیزیکه پیش‌تر تصور نمی‌شد.
پژوهشی تازه که در نشریه Nature Communications منتشر شده، نگاه ما به انسان‌های دوران پارینه‌سنگی را دگرگون کرده است. برای نخستین بار شواهدی قطعی ارائه شده که نشان می‌دهد انسان‌های ساکن سواحل جنوب غربی اروپا، حدود ۲۰ هزار سال پیش از بقایای نهنگ‌ها نه تنها برای تغذیه، بلکه برای ساخت ابزارهای شکار استفاده می‌کردند. این کشف که حاصل همکاری بین‌المللی باستان‌شناسان از اسپانیا، فرانسه و کانادا است، ابزارهایی از استخوان نهنگ را در ۲۶ محوطه باستانی پیرامون خلیج بیسکای و غار سانتا کاتالینا در اسپانیا بررسی کرده است.
در این بررسی، ۱۷۳ قطعه استخوان با روش‌های پیشرفته‌ای چون طیف‌سنجی جرمی کلاژن (ZooMS) و تعیین سن با رادیوکربن، تحلیل و گونه‌های نهنگی چون نهنگ آبی، نهنگ خاکستری، نهنگ دندان‌دار، نهنگ گوژپشت و نهنگ باله‌دار شناسایی شدند. این ابزارها اغلب به شکل سرنیزه، پرتابه یا سر نیزه‌هایی برای شکار گوزن شمالی و گاومیش‌های اولیه ساخته شده بودند. از آنجا که در آن دوران انسان‌ها امکان شکار فعال نهنگ‌ها را نداشتند، به نظر می‌رسد که از لاشه‌هایی که به ساحل می‌آمدند بهره‌برداری می‌کردند.
این یافته‌ها صرفاً به ابزارهای شکار محدود نمی‌شود. بررسی برخی استخوان‌ها در شمال اسپانیا نشان می‌دهد که انسان‌ها به‌طور عمدی آن‌ها را برای استخراج روغن چربی خرد کرده‌اند، نشانه‌ای از استفاده خوراکی و احتمالا دارویی از بافت‌های نهنگ. این استخوان‌ها که بین ۱۵ هزار تا ۱۵۵۰۰ سال قدمت دارند، حاوی چربی‌هایی بودند که احتمالاً در سرمای شدید عصر یخبندان منبع ارزشمندی برای بقا به شمار می‌رفتند.
از سوی دیگر، برخی استخوان‌های کشف‌شده قدمتی بین ۱۶۰۰۰ تا ۱۷۵۰۰ سال دارند و این مسئله باعث شده که پژوهشگران احتمال دهند در آن دوران شبکه‌هایی از مبادله منطقه‌ای شکل گرفته باشد. همچنین بررسی‌های شیمیایی و ایزوتوپی از این استخوان‌ها، به درک جدیدی از تغییر در الگوهای مهاجرت نهنگ خاکستری و شرایط محیطی آن زمان منجر شده است.
با توجه به اینکه در دوران یخبندان سطح دریا حدود ۱۲۰ متر پایین‌تر از امروز بوده، بسیاری از سکونت‌گاه‌های ساحلی آن دوران اکنون زیر آب قرار دارند و یافتن چنین شواهدی بسیار ارزشمند و نادر است. این مطالعه تصویری تازه و پیشرفته از انسان‌های عصر یخبندان ارائه می‌دهد؛ انسان‌هایی با درک عمیق از محیط اطرافشان که هم‌زمان از منابع زمینی و دریایی بهره می‌بردند، ابزار می‌ساختند و احتمالاً در تعاملات منطقه‌ای شرکت می‌کردند. این یافته نه تنها تاریخ استفاده انسان از دریا را به عقب می‌برد، بلکه نشان می‌دهد تمدن انسانی بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی است که تاکنون تصور می‌کردیم.