بازگشت توانایی از دست‌رفته: دانشمندان چینی با احیای ژن باستانی، موش‌ها را قادر به بازسازی بافت‌های پیچیده کردند

تیمی از پژوهشگران چینی موفق شده‌اند توانایی بازسازی بافت‌های پیچیده را در بدن موش‌ها فعال کنند؛ قابلیتی که تصور می‌شد در طول تکامل پستانداران از بین رفته است. این دستاورد، که از طریق احیای یک مسیر ژنتیکی باستانی و استفاده از ماده‌ای به نام اسید رتینوئیک (Retinoic Acid) حاصل شده، می‌تواند دریچه‌ای نو به‌سوی درمان‌های بازساختی برای آسیب‌های پوستی، عصبی و حتی اندام‌های داخلی بگشاید.

در این مطالعه که توسط تیمی از مؤسسه ملی علوم زیستی پکن به رهبری دکتر وی وانگ انجام شده، دانشمندان موفق شدند گوش آسیب‌دیده موش‌ها را به‌طور کامل بازسازی کنند. آن‌ها برای مقایسه، از خرگوش‌ها – که تا حدی توانایی بازسازی بافت دارند – نیز استفاده کردند. هر دو گونه در ابتدا پس از آسیب، روندی مشابه در ترمیم زخم نشان دادند و تشکیل توده سلولی ابتدایی موسوم به بلاستما را آغاز کردند. اما در حالی که خرگوش‌ها طی چند هفته بافت از دست‌رفته را ترمیم کردند، موش‌ها در همان مراحل ابتدایی ترمیم متوقف شدند.

پژوهشگران به‌دنبال یافتن دلیل این تفاوت، ژنی به نام ALDH1A2 را شناسایی کردند که نقش کلیدی در تولید اسید رتینوئیک دارد. این ماده که از ویتامین A مشتق می‌شود، نقشی حیاتی در تمایز سلولی و فرآیندهای بازسازی ایفا می‌کند. در خرگوش‌ها، این ژن پس از آسیب به‌طور فعال عمل می‌کند، اما در موش‌ها تقریباً غیرفعال است و به‌جای آن، مسیرهای تجزیه‌کننده اسید رتینوئیک فعال هستند. این یافته نشان داد که یکی از عوامل کلیدی در عدم توانایی بازسازی در موش‌ها، نبود اسید رتینوئیک کافی در محل آسیب است.

در گامی عملی، تیم پژوهشی با تزریق مستقیم اسید رتینوئیک به گوش آسیب‌دیده موش‌ها، موفق به آغاز روند بازسازی شدند. به گفته وانگ، در مطالعات پیشین، غلظت یا مدت زمان تزریق کافی نبوده و به همین دلیل نتایج موفقیت‌آمیز حاصل نشده بود. در مرحله بعد، پژوهشگران با استفاده از فناوری‌های مهندسی ژنتیک، یک "تقویت‌کننده ژنتیکی" از خرگوش را در نزدیکی ژن ALDH1A2 موش وارد کردند. این تغییر موجب فعال‌سازی مجدد این ژن در موش‌ها شد و آن‌ها را قادر ساخت که به‌طور طبیعی اسید رتینوئیک تولید کرده و بافت گوش را به‌صورت کامل بازسازی کنند.

دانشمندان معتقدند این یافته نشانه‌ای از وجود یک "کلید ژنتیکی خاموش‌شده" در مسیر تکامل است؛ کلیدی که ممکن است با فعال‌سازی مجدد آن، توانایی بازسازی در انسان نیز احیا شود. کاربردهای بالقوه این کشف، فراتر از ترمیم گوش موش است. اسید رتینوئیک، به‌عنوان ماده‌ای که در حال حاضر نیز برای درمان برخی سرطان‌ها و بیماری‌های پوستی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید شده، می‌تواند به‌عنوان پایه‌ای برای درمان‌های بازساختی در بافت‌های مختلف مانند اعصاب، استخوان، ریه، قلب و پوست به کار گرفته شود.

با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که این موفقیت هنوز محدود به گوش بوده و نمی‌توان آن را بلافاصله به سایر اندام‌ها تعمیم داد. به گفته دکتر وانگ، هر اندام ممکن است به دلیل متفاوتی در طول تکامل توانایی بازسازی را از دست داده باشد و برای احیای این توانایی‌ها، به رویکردهای خاص خود نیاز است.

در مجموع، این پژوهش گامی بزرگ در جهت فهم بهتر مکانیسم‌های بازسازی طبیعی و استفاده از آن‌ها در درمان‌های پزشکی است. اگرچه راه زیادی تا درمان‌های بالینی در انسان باقی مانده، اما این تحقیق نشان می‌دهد که با نگاهی به گذشته ژنتیکی‌مان، می‌توان مسیرهای تازه‌ای برای آینده پزشکی ترسیم کرد.