کاهش توانایی‌های خودکنترلی در انواع خاصی از استفاده مشکل‌ساز اینترنت: یافته‌های جدید پژوهشگران آلمانی
مطالعه‌ای گسترده در آلمان نشان داد که افراد دچار استفاده آسیب‌زای اینترنت، مانند اعتیاد به بازی، خرید آنلاین، پورنوگرافی یا شبکه‌های اجتماعی، در آزمون‌های شناختی عملکرد ضعیف‌تری دارند.
پژوهش جدیدی که در مجله معتبر American Journal of Psychiatry منتشر شده، نشان می‌دهد که اختلال در عملکردهای شناختی و کاهش توانایی‌های خودکنترلی، به‌طور معناداری با استفاده آسیب‌شناختی از اینترنت مرتبط است. این پژوهش توسط گروهی از دانشمندان آلمانی به سرپرستی دکتر سیلکه مولر و دکتر ماتیاس براند انجام شده و بر پایه داده‌هایی از یک مطالعه چندمرکزی بزرگ در آلمان استوار است که بین اکتبر 2021 تا اوت 2024 میلادی گردآوری شده است.
در این مطالعه، 1013 نفر در سه گروه تقسیم شدند: کاربران با استفاده آسیب‌شناختی (284 نفر)، کاربران با استفاده پرخطر (305 نفر) و کاربران با استفاده غیرمسئله‌دار (424 نفر). این دسته‌بندی بر اساس مصاحبه‌های ساختاریافته بالینی برای چهار نوع خاص از استفاده مشکل‌ساز اینترنت (PUI) انجام شد که شامل: اعتیاد به بازی‌های رایانه‌ای، خریدهای آنلاین اجباری، استفاده وسواس‌گونه از محتوای پورنوگرافی، و وابستگی به شبکه‌های اجتماعی بود.
تمامی شرکت‌کنندگان تحت آزمایش‌های دقیق آزمایشگاهی قرار گرفتند که شامل آزمون‌های معتبر روان‌شناختی مانند تست تغییر کارت، آزمون استروپ، آزمون استدلال منطقی، بازی تاس (برای ارزیابی تصمیم‌گیری پرخطر)، آزمون تأخیر در پاداش، و آزمون بازداری رفتاری با محرک‌های اینترنتی بود. همچنین از مقیاس‌های خودگزارشی برای سنجش تکانه‌گری، خودراهبری و سایر شاخص‌های خودکنترلی استفاده شد.
نتایج به‌دست‌آمده بسیار قابل‌توجه بودند. گروه با استفاده آسیب‌شناختی از اینترنت، به‌طور میانگین در تمامی آزمون‌ها پایین‌ترین عملکرد را نشان دادند. درحالی‌که تفاوت‌های رفتاری بین کاربران پرخطر و غیرمسئله‌دار چشمگیر نبود، در مقیاس‌های خودگزارشی تفاوت‌های قابل‌توجهی به‌ویژه در زمینه تکانه‌گری توجهی و خودراهبری دیده شد. تحلیل‌های بیشتر نیز نشان دادند که نوع خاص PUI (مانند بازی یا پورنوگرافی) تأثیر متفاوتی بر توانایی‌های شناختی افراد دارد.
به‌گفته نویسندگان مقاله، یافته‌ها نشان می‌دهد که اختلال در کارکردهای اجرایی مغز، ضعف در تصمیم‌گیری منطقی، و ناتوانی در بازداری واکنش‌های محرک‌محور، همگی می‌توانند در اثر استفاده طولانی‌مدت و آسیب‌زای اینترنت شکل بگیرند یا تشدید شوند. این اختلالات شناختی ممکن است در مراحل پیشرفته‌تر از توسعه نوعی اعتیاد روان‌شناختی به اینترنت بروز پیدا کنند.
اهمیت این پژوهش در این است که نه تنها به رابطه میان کارکردهای شناختی و اعتیاد به اینترنت می‌پردازد، بلکه بر تفاوت‌های نوع‌ویژه PUI نیز تأکید می‌کند. این یافته‌ها می‌توانند راهگشای طراحی مداخلات درمانی اختصاصی‌تری باشند که متناسب با نوع خاص رفتار اینترنتی، توانایی‌های خودکنترلی افراد را هدف قرار دهند.
در مجموع، این تحقیق یکی از گام‌های مهم در جهت درک بهتر پیامدهای شناختی و روانی استفاده مفرط و کنترل‌نشده از اینترنت است و هشدار می‌دهد که مداخلات آموزشی و درمانی باید نه‌تنها به میزان، بلکه به نوع استفاده نیز توجه جدی داشته باشند.