قند نوشیدنی، متهم اصلی دیابت نوع ۲؟ مطالعه جدید پرده از تفاوت خطرات منابع قند برداشت
پژوهش جدید نشان می‌دهد که نوشیدن قند، مانند نوشابه‌ها و آب‌میوه‌ها، خطر دیابت نوع ۲ را بیشتر از خوردن خود قند افزایش می‌دهد.
مطالعه‌ای گسترده و نوآورانه از سوی پژوهشگران دانشگاه بریگم یانگ (BYU) در ایالات متحده، تصویری تازه و دقیق‌تر از نقش قند در بروز دیابت نوع ۲ ترسیم کرده است. برخلاف باور رایج که همه انواع قند را به یک اندازه خطرناک تلقی می‌کرد، این پژوهش نشان می‌دهد که منبع و شکل مصرف قند تأثیر تعیین‌کننده‌ای در میزان خطر ابتلا به دیابت دارد. در این پژوهش که با مشارکت مؤسسات تحقیقاتی آلمانی و با بررسی داده‌های بیش از ۵۰۰ هزار نفر در سراسر جهان انجام شده، مشخص شد که قند مصرف‌شده از طریق نوشیدنی‌ها ــ اعم از نوشابه‌های گازدار، نوشیدنیهای انرژی‌زا و حتی آب‌میوه‌های طبیعی ــ به‌طور چشمگیری با افزایش خطر دیابت نوع ۲ همراه است. این در حالی است که قندهای موجود در مواد غذایی کامل مانند میوه‌ها، لبنیات یا غلات کامل، چنین ارتباطی ندارند و حتی در برخی موارد، تأثیر محافظتی از خود نشان داده‌اند.
پروفسور کارن دلا کورته، استاد علوم تغذیه در BYU و نویسنده اصلی مقاله، توضیح می‌دهد: «این نخستین مطالعه‌ای است که رابطه دوز-پاسخ واضحی میان منابع مختلف قند و خطر دیابت نوع ۲ ارائه می‌دهد. یافته‌های ما نشان می‌دهند که نوشیدن قند، چه از نوشابه باشد و چه از آب‌میوه، برای سلامت متابولیک بسیار زیان‌بارتر از خوردن آن در قالب غذاست». طبق یافته‌های این تحقیق، با مصرف هر وعده ۳۵۰ میلی‌لیتری از نوشیدنیهای شیرین‌شده با قند، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ تا ۲۵ درصد افزایش می‌یابد. حتی آب‌میوه‌های طبیعی، که اغلب تصور می‌شود سالم‌اند، با هر ۲۴۰ میلی‌لیتر مصرف روزانه، خطر را تا ۵ درصد بالا می‌برند. در مقابل، مصرف روزانه ۲۰ گرم قند سفره (ساکاروز) یا مجموع قندهای خوراکی در قالب مواد مغذی، با کاهش خطر دیابت همراه بوده است.
مکانیسم زیربنایی این تفاوت نیز روشن است: نوشیدنیهای شیرین، قند را به‌صورت خالص و بدون همراهی با فیبر، چربی یا پروتئین به بدن می‌رسانند. این وضعیت باعث افزایش ناگهانی قند خون، فشار مضاعف بر کبد و تجمع چربی در آن می‌شود که به نوبه خود مقاومت به انسولین و خطر دیابت را افزایش می‌دهد. اما وقتی قند در کنار مواد مغذی دیگر مصرف شود ــ مانند قند طبیعی میوه‌ها یا قند افزوده به مواد غذایی کامل ــ واکنش گلوکز در خون به‌مراتب کندتر بوده و فشار کمتری به متابولیسم وارد می‌شود. بر این اساس، پژوهشگران هشدار می‌دهند که حتی آب‌میوه‌های ۱۰۰٪ طبیعی نیز جایگزین مناسبی برای میوه کامل نیستند، چرا که فاقد فیبر کافی هستند و قندشان به‌صورت فشرده و پرحجم در بدن جذب می‌شود.
نتایج این پژوهش که در نشریه تخصصی Advances in Nutrition منتشر شده، نشان‌دهنده‌ی نیازی فوری به بازنگری در دستورالعمل‌های تغذیه‌ای است. به گفته‌ی دلا کورته، به جای محکوم‌کردن یک‌پارچه قندهای افزوده، باید به تفاوت میان منابع و اشکال مختلف قند توجه کرد. او تأکید می‌کند: «این مطالعه نشان می‌دهد که سیاست‌گذاری‌های آینده درباره تغذیه باید حساسیت بیشتری نسبت به قندهای مایع داشته باشند، زیرا این نوع قند به شکل مستقیم با اختلالات متابولیک در ارتباط است».
همکاران دلا کورته در این پژوهش شامل استادان جیمز لوشمینان و دنیس دلا کورته و همچنین دانشجویان تایلر باسلر و کول مک‌کلور بوده‌اند. یافته‌های این تیم پژوهشی می‌تواند به عنوان گامی مهم در جهت توسعه‌ی رویکردهای شخصی‌سازی‌شده در تغذیه و پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند دیابت تلقی شود.