کشفی تازه درباره دیوار گبی: سازه‌ای چندمنظوره فراتر از دفاع نظامی
پژوهشگران باستان‌شناس دریافتند دیوار ۳۲۰ کیلومتری گبی در مغولستان، نه‌تنها یک ساختار دفاعی که بخشی از سامانه‌ای پیچیده برای کنترل سرزمین، جمعیت و منابع در آسیای میانه‌ی قرون وسطی بوده است.
در مطالعه‌ای تازه که در نشریه Land منتشر شده، گروهی بین‌المللی از پژوهشگران ابعاد ناشناخته‌ای از دیوار گبی را آشکار کردند؛ دیواری که بخش مغفولی از سامانه گسترده دیوارهای قرون وسطایی شرق آسیاست. این سامانه متشکل از دیوارها، سنگرها، حصارها و استحکامات است و بیش از ۴۰۰۰ کیلومتر در سراسر چین، مغولستان و روسیه امتداد دارد. در این میان، دیوار گبی در بخش بیابانی و مرتفع مغولستان، به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین و چشمگیرترین دستاوردهای معماری آن دوره شناخته شده است.
بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از کاوش‌ها، دیوار گبی توسط امپراتوری شی شیا ــ یکی از امپراتوری‌های کوچ‌نشین که در سده‌های ۱۰ تا ۱۳ میلادی در غرب چین و جنوب مغولستان حکمرانی می‌کرد ــ ساخته شده است. این سازه با بهره‌گیری از مصالحی مانند خاک کوبیده، سنگ و چوب در مناطقی استراتژیک همچون گذرگاه‌های کوهستانی و تپه‌های شنی احداث شده و شامل برج‌های دیده‌بانی، قلعه‌ها، سنگرها و پادگان‌های مستحکمی بوده که عملکردی بسیار فراتر از دفاع ساده داشتند.
یافته‌های این مطالعه نه‌تنها باورهای دیرینه درباره ماهیت متحرک و فاقد زیرساخت جوامع کوچ‌نشین را به چالش کشید، بلکه شواهدی از برنامه‌ریزی دقیق، بهره‌گیری از منابع محلی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ثابت و بلندمدت را آشکار کرد. آثار به‌دست‌آمده از پادگان‌های G05 و G10 از جمله سکه‌ها، سفالینه‌ها و بقایای حیوانی، نشان‌دهنده سکونت انسان‌ها در این نواحی حتی تا دو هزار سال پیش است.
از دیدگاه باستان‌شناسان، دیوار گبی در عین آن‌که ساختاری ثابت بود، ماهیتی پویا داشت. این دیوار نه‌تنها مرزهای سیاسی را مشخص می‌کرد، بلکه ابزاری برای کنترل جمعیت، مدیریت منابع طبیعی، و نمایش قدرت حاکمیت در منطقه‌ای دشوار و بیابانی بود. پژوهشگران این سازه را نمونه‌ای برجسته از شیوه‌های مدیریت مرز و معماری پیشرفته در آسیای میانه معرفی کرده‌اند.
دیوار گبی اکنون به‌عنوان یکی از درخشان‌ترین نمونه‌های معماری و سیاست‌گذاری مرزی در آن دوران، توجه پژوهشگران را بیش از پیش به خود جلب کرده است. این کشف، درک ما را از جوامع کوچ‌نشین و نقش آن‌ها در شکل‌دهی به تاریخ سیاسی و فضایی منطقه، به‌طور بنیادین تغییر می‌دهد.