ثبت بی‌سابقه زمین‌لرزه آهسته در ژاپن؛ کشفی که دانشمندان را شگفت‌زده کرد
دانشمندان برای نخستین‌بار موفق شدند زمین‌لرزه‌ای آهسته را در عمق گسل نانکای ژاپن ثبت کنند؛ این پدیده طی چند هفته حدود ۳۲ کیلومتر جابه‌جا شد و با استفاده از حسگرهایی در چاه‌های حفاری زیر بستر دریا شناسایی شد. زلزله آهسته نوعی رویداد لرزه‌ای است که به‌آرامی و بدون لرزش‌های شدید رخ می‌دهد و نقش مهمی در کاهش فشار تکتونیکی گسل‌ها دارد.
در یک دستاورد علمی بی‌سابقه، گروهی از پژوهشگران دانشگاه تگزاس در آستین موفق به ثبت یک زمین‌لرزه آهسته در حین وقوع شدند؛ پدیده‌ای نادر که طی چند هفته، به آرامی و بدون لرزش‌های شدید متداول، در اعماق گسل نانکای در نزدیکی سواحل ژاپن حرکت کرد. این زمین‌لرزه از نوع "لغزش آهسته" (Slow Slip Earthquake) بود؛ نوعی زمین‌لرزه که به‌تازگی در دنیای علم شناسایی شده و برخلاف زلزله‌های معمول، به‌جای چند ثانیه، طی روزها یا حتی هفته‌ها فشارهای زمین‌ساختی را آزاد می‌کند.
به گفته پژوهشگران، این زمین‌لرزه خاص در پاییز سال ۲۰۱۵ و مجدداً در سال ۲۰۲۰ میلادی در عمق دریا و در نزدیکی محل تقاطع دو صفحه تکتونیکی ثبت شد. با استفاده از حسگرهای بسیار حساس نصب‌شده در چاه‌های حفاری عمیق زیر کف اقیانوس، تیم تحقیقاتی موفق شد حرکت تدریجی این رویداد را که مانند موجی آرام در امتداد گسل حرکت می‌کرد، با دقت میلی‌متری اندازه‌گیری کند. این ناحیه که در منطقه فرورانش نانکای قرار دارد، در گذشته نیز زمین‌لرزه‌ها و سونامی‌های بزرگی را تجربه کرده است.
زمین‌لرزه‌هایی که مثل زیپ باز می‌شوند
پژوهشگران این پدیده را به "باز شدن آرام یک زیپ" در اعماق زمین تشبیه کردند. تحلیل‌ها نشان می‌دهد که حرکت این لغزش آهسته از حدود ۳۰ کیلومتری داخل خشکی آغاز شد و با سرعتی حدود ۱ تا ۲ کیلومتر در روز به سمت دریا پیش رفت، تا در نهایت در نزدیکی مرز قاره‌ای متوقف شد. داده‌های به‌دست‌آمده، که در مجله معتبر Science منتشر شده‌اند، نشان می‌دهد که این لغزش‌ها در مناطقی با فشار بالای سیالات زمین‌شناسی و استرس پایین رخ داده‌اند. این نکته برای نخستین‌بار به‌صورت تجربی تأیید می‌کند که فشار سیالات، نقش کلیدی در وقوع این نوع از زلزله‌ها دارد؛ موضوعی که پیش‌تر در سطح نظری مورد بحث بود.
گامی مهم برای پیش‌بینی زمین‌لرزه‌های بزرگ در حلقه آتش
به باور محققان، این یافته می‌تواند نقش مهمی در درک بهتر رفتار گسل‌های فعال در سراسر «حلقه آتش اقیانوس آرام» داشته باشد؛ منطقه‌ای که میزبان برخی از بزرگ‌ترین زمین‌لرزه‌ها و سونامی‌های تاریخ بشر بوده است. نکته قابل توجه این است که این نوع زمین‌لرزه‌های آهسته می‌توانند به‌صورت ایمن بخشی از انرژی ذخیره‌شده در گسل‌ها را آزاد کنند و از بروز فجایع بزرگ جلوگیری نمایند.
مدیر مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تگزاس، دکتر دِمیَن سفِر، با اشاره به حساسیت بالای حسگرهای نصب‌شده در کف اقیانوس، تأکید کرد: «چنین حرکاتی تقریباً برای سیستم‌های سنجش زمینی مثل GPS نامرئی هستند. تنها با استفاده از این تجهیزات در محل‌های بحرانی می‌توان به جزئیات دقیق این رویدادها پی برد.»
یافته‌های این تحقیق همچنین نشان می‌دهد که گسل نانکای، که در سال ۱۹۴۶ یک زلزله ویرانگر به بزرگی ۸ ریشتر ایجاد کرد، ممکن است در بازه‌های زمانی منظم، بخشی از انرژی خود را از طریق این لغزش‌های آهسته تخلیه کند. این موضوع امیدواری‌هایی را برای کاهش خطر زلزله‌های شدید در آینده ایجاد کرده است، هرچند همچنان پیش‌بینی دقیق زمان وقوع زلزله‌های بزرگ نیازمند تحقیقات بیشتر است.
این کشف نه‌تنها گامی بزرگ در علوم زمین‌شناسی محسوب می‌شود، بلکه می‌تواند در آینده‌ای نزدیک به بهبود سامانه‌های هشدار زلزله و کاهش آسیب‌های انسانی و اقتصادی ناشی از این پدیده‌های طبیعی کمک شایانی کند.