رئیس اتحادیه کسبوکارهای مجازی: در حال اعتمادسازی هستیم
رضا الفت‌نسب را بیشتر از اینکه به کسب‌وکارش بشناسند به فعالیت صنفی شناخته شده است، خودش نیز این موضوع را می‌داند و آن را پذیرفته و به‌نوعی از آن راضی است. از نظر او فعالیت صنفی زمان زیادی می‌گیرد که اگر شخصی با کسب‌وکار بزرگ سراغ آن برود، خیلی موفق نمی‌شود مانند همان دور اول اتحادیه. در این گفت‌وگو رضا الفت‌نسب از داستان شکل‌گیری اتحادیه صحبت می‌کند؛ از اینکه چه شد اتحادیه تشکیل شد، به اوج خود رسید و شکست خورد، تا مرز انحلال رفت و امروز دوباره سعی می‌کند خود را زنده نگه دارد.
با وجود فراز و نشیب‌هایی که اتحادیه تاکنون و خصوصاً در چند سال اخیر از سر گذرانده، موقعیت امروز اتحادیه را چطور ارزیابی می‌کنید و آیا فکر می‌کنید قدرت اولیه اتحادیه همچنان پابرجاست؟فکر می‌کنم در این مدت حدود پنج ۶ رئیس در اتحادیه عوض شده است. به همین دلیل آنچه امروز تحویل گرفته‌ایم، قطعاً آن اتحادیه سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۸ نیست. از سوی دیگر تا جایی که می‌دانم طی دو سال اخیر میان اعضای اتحادیه ارتباطی برقرار نشده است. این یکی از دلایلی بود که انتخابات به حد نصاب نمی‌رسید. بسیاری از اعضا بعد از دریافت جواز کسب، وجود این اتحادیه و انتخابات آن را فراموش کرده بودند. بنابراین یکی از مهم‌ترین معضل‌های امروز ما این است که اعضای جدید، شناختی از اتحادیه کسبوکارهای مجازی ندارند. حدود پنج هزار سایت عضو اتحادیه بودند اما طبق بررسی‌های اولیه مشخص شد دو هزار یا به عبارتی ۴۰ درصد از این وب‌سایت‌ها غیرفعال‌اند. همین مساله نشانه‌ای از قرارگیری اتحادیه در وضعیتی نامناسب بود.
این رقمی که شما بازگو می‌کنید درست شبیه همان رقمی است که در دور اول اتحادیه نیز به آن استناد شد و شروع اختلاف نظر در اتحادیه به اعضای غیرفعال در آن بازمی‌گردد. پس نباید چیز جدیدی باشد؟در آن دوره آمارها را در دست داشتیم. بر آن اساس تیمی را برای بررسی سایت‌ها و بازرسی آنها در نظر گرفته بودیم تا هر ۶۰ روز یک‌بار سایت‌ها را چک کنند. در آن دوره همچنین بیش از چهار هزار جواز کسب صادر شده بود که تقریباً ۹۵ درصد آنها فعال بود. آماری که عنوان کردم مربوط به بعد از دو سال است. دلیل آن نیز می‌تواند به از بین رفتن این کسب‌وکارها برگردد. در هر صورت اتحادیه از این مساله اطلاعی نداشته است. ابتدا تصور بر عضویت حدود هفت هزار کسب‌وکار در اتحادیه بوده و بر همین مبنا، انتظار می‌رفت یک‌سوم این تعداد در رأی‌گیری مشارکت کنند. با وجود این، بعد از بررسی‌های صورت‌گرفته مشخص شد این تعداد رأی از ابتدا وجود نداشته و از پنج هزار کسب‌وکار عضو در اتحادیه، دو هزار کسب‌وکار غیرفعال هستند.
به خاطر دارم، در دو سال گذشته بسیاری از کسب‌وکارها می‌گفتند موفق به دریافت جواز کسب نشده‌اند چون نماد به جواز کسب متصل است.به این شکل نبوده است. بر اساس قانون، جواز کسب و نماد باید به صورت یکپارچه صادر شوند.
درست است. به همین دلیل بود که اگر موفق به کسب جواز نمی‌شدند، نماد را هم دریافت نمی‌کردند.اگر این‌طور بود که دیگر ۱۰۰ هزار نماد و در مقابل تنها هشت هزار جواز کسب صادر نمی‌شد. آنچه شما به آن اشاره کردید کار نمی‌کرده است. هرچند شنیده‌ام رئیس جدید مرکز توسعه تجارت الکترونیک، دکتر توفیقی، مبنا را بر اجرای آیین‌نامه گذاشته‌اند. حال اینکه چقدر بتوانند در اجرای این مساله موفق باشند نیز مشخص نیست.
شما از جمله افرادی بودید که از ابتدا در اتحادیه حضور داشتید. فکر می‌کنید چقدر از مشکلات پیش‌آمده وابسته به اعضای اولیه اتحادیه و چقدر از آن به‌خاطر فشار واردشده از بیرون اتحادیه بوده است؟در سال ۹۶ زمانی که بحث شکل‌گیری اتحادیه مطرح شد من چندان موافق آن نبودم چراکه معتقد بودم اگر سازمان نظام صنفی رایانه‌ای وجود دارد و این سازمان می‌تواند برخی از مشکلات صنفی را برطرف کند، چرا باید اتحادیه مجزایی شکل بگیرد و بر اساس آن نیز مجوز جدیدی صادر شود؛ اگر به مجوز نیاز است، خود سازمان نظام صنفی می‌تواند آن را صادر کند اما با اصلاح قانون نظام صنفی مشخص شد که این وظیفه اتحادیه است و نصر نمی‌تواند این بخش از وظایف را انجام دهد.
بنابراین خود شما هم از ابتدا بر این باور بودید که نیازی به اتحادیه نیست و نصر می‌تواند بسیاری از فعالیت‌هایی را که امروز اتحادیه انجام می‌دهد انجام دهد و شاید نیز منسجم‌تر کار پیش می‌رفت؟تصور اولیه من به این شکل بود. در جریان مشکلی که برای اسنپ و تاکسی‌های اینترنتی پیش آمد و قصد داشتند این برنامه را، به دلیل نداشتن مجوز، ببندند، با دو نهاد تصمیم‌گیرنده صحبت کردم. بعد آن گفت‌وگو متوجه شدیم نصر مجوز صادر می‌کند اما بر اساس قانون، این مجوز اجازه فعالیت صنفی نمی‌دهد. در آن زمان بود که به این نتیجه رسیدم باید اتحادیه کسبوکارهای مجازی شکل بگیرد تا کسبوکارهای این حوزه بتوانند راحت‌تر فعالیت کنند. در آن دوره سراغ برخی از بزرگان صنف، مثل آقای محمدی و آقای شاهکار، رفتم و اصرار زیادی کردم که آنها در اتحادیه شروع به کار کنند.
یعنی سراغ افراد نسل اولی رفتید که پیشینه بیشتری در حوزه کسبوکارهای مجازی داشتند؟بله، من فکر می‌کردم رونق اتحادیه تنها با حضور این افراد ممکن است و به همین دلیل برای آن تلاش کردم. آقای محمدی از افرادی بودند که به‌سختی دعوت مرا برای حضور در اتحادیه پذیرفتند. بعد از تشکیل هسته اولیه، فکر می‌کنم به دلیل مشغله زیاد، دوستان نتوانستند کار صنفی زیادی انجام دهند. به همین دلیل بود که به مرور زمان اختلافاتی بین یکی از اعضا و چهار نفر دیگر به وجود آمد و متاسفانه نتوانستیم آن اختلافات را حل کنیم.
همیشه می‌گویند حل اختلاف در داخل خانواده خیلی بهتر از حل آن در دادگاه است، با وجود این، چرا نتوانستید اختلافات را حل کنید؟طرف مقابل به‌هیچ‌وجه راضی به حل موضوع نبود. تا جایی که می‌گفت حتی اگر همه اعضا موافق موضوعی باشند و به آن رأی دهند باز او قطعاً مخالف خواهد بود.
شاید دلیلی داشته است.خیر، بدون اینکه مشکلی پیش آمده باشد، اعلام کرده بود با هرچه رأی دهیم، مخالفت خواهد کرد. همین‌طور می‌گفت که مطمئن است ما همه علیه صنف کار می‌کنیم. این‌چنین مواردی بود که موجب حل نشدن اختلاف‌ها شد. با این حال، من فکر می‌کنم ریشه این اختلاف‌ها از بیرون صنف بود و از جایی هدایت می‌شد. چون اصلاً مسیری طبیعی نداشت.
اما اینکه بگوییم از جایی هدایت شده شبیه دیدگاه دایی جان ناپلئون است.قطعاً از نقطه‌ای در حال هدایت بوده است. با این حال از نقطه هدایت‌کننده این اختلاف‌ها مطمئن نیستم. من این مساله را در طرح صیانت نیز احساس کردم.
با این حال، این اختلاف‌ها در نهایت به اتحادیه و همچنین تمام کسبوکارهای مجازی آسیب وارد کرد.ناگهان تمام اعضای اتحادیه را به صورت غیرقانونی حذف کردند. بعد از آن هم دولت تغییر کرد و بدون هیچ تشریفات قانونی برای اتحادیه سرپرست تعیین کردند. شرایط طوری بود که حتی آن سرپرست هم می‌گفت به‌اجبار در آن جایگاه قرار گرفته است. این وضعیت حدود دو سال ادامه یافت و در این مدت هیچ اقدامی به منظور پیشبرد اهداف اتحادیه مانند برگزاری جلسه و… انجام نشد.
فرایند انتخابات هم دو سال زمان برد.بله و به اعتقاد من اگر دولت جدید تشکیل نمی‌شد، اتحادیه از بین می‌رفت. آنها از هیچ تلاشی برای از بین بردن اتحادیه فروگذار نکردند.
در یک دوره قرار شد اتحادیه به دو اتحادیه مجزا تقسیم شود؟بله درست است. هیچ‌یک از اقدامات آنها کارشناسی شده نبود و حتی بعد از آن، طرح استانی کردن اتحادیه را نیز پیش کشیدند.
با وجود این، حتی طرح استانی آن نیز رأی آورد و عده‌ای عضو اتحادیه فناوران در استان‌های مختلف شدند.بر اساس تمام این موارد، به اعتقاد من همه این مسائل به هدف نابودی صنف بود. هر اتحادیه ابزار‌هایی دارد که بر اساس آن می‌تواند برخی از دستورالعمل‌ها را بنویسد؛ به عنوان مثال دستورالعمل تاکسی‌های اینترنتی در شهر شیراز به یک شکل و در استانی مثل تهران به شکلی دیگر است. همین مساله موجب ایجاد چالش در میان کسب‌وکارها می‌شود.
من خیلی مثل شما فکر نمی‌کنم که همیشه ممکن است دستی پشت پرده وارد ماجرا شده باشد. به نظرم مشکلات ناشی از ضعف در هسته مرکزی است. هنگامی که هسته مرکزی ضعیف باشد اطراف آن قدرتمندتر می‌شوند و می‌توانند سهم‌خواهی کنند.بله می‌پذیرم که این مساله می‌تواند به بزرگ شدن چالش‌ها کمک کند. با وجود این، حدود ۱۵ سال است که در این صنف فعال هستم و بر اساس تجربه‌ام طی تمام این سال‌ها می‌گویم که دستی پشت پرده است. من فرد متوهمی نیستم و بسیاری از مواقع در مورد امید و امیدواری صحبت می‌کنم. اما به‌وضوح می‌بینم که عده بسیاری از ایجاد شفافیت در کسبوکارهای مجازی خوشحال نیستند. هرچند این می‌تواند به خاطر تندرو بودن یا تفکر سنتی آنها باشد.
به نظر می‌رسد تمام این اتفاقات موجب شده کسبوکارهای اینترنتی اعتمادشان را به اتحادیه از دست بدهند. با این اوصاف، اتحادیه برای بازگردانی این اعتماد ازدست‌رفته چه اقدامی می‌تواند انجام دهد؟ابتدا باید پایشی صورت گیرد تا بر آن اساس متوجه شویم اتحادیه چه تعداد عضو واقعی دارد. در این دو سال اتفاقات عجیبی افتاده است. تا جایی که ما حتی شماره اعضا را در اتحادیه نداریم. بنابراین باشد شمارشی صورت گیرد و مشخص شود که چه تعداد کسب‌وکار حضور دارند. از سوی دیگر باید کمیسیون‌ها را نیز راه‌اندازی کنیم، چراکه آنها به کسب‌وکارها کمک می‌کنند. همچنین برای کسب‌وکارهایی که خارج از تهران هستند نیز برنامه داریم تا حضور پیدا کنند و بتوانیم از مشکلات آنها آگاه شویم. درحال راه‌اندازی کارگروه‌ها هم هستیم که تاکنون کارگروه تاکسی فعال شده و کارگروه طلا نیز به‌زودی تشکیل خواهد شد.
از سوی دیگر اتحادیه همچنین باید در مسائلی که پیش می‌آید، حضور قوی و موثری داشته باشد. ما عضویت خود را مجدداً در کارگروه اقتصاد دیجیتال تمدید کرده‌ایم و فکر می‌کنم با انجام این اقدامات، اعتماد اعضا به اتحادیه دوباره بازمی‌گردد. در هر صورت وظیفه اتحادیه رسیدگی به همین مسائل است.
برگردیم به موضوع تاکسی‌های اینترنتی؛ اتحادیه به منظور حل اختلاف و مشکلات پیش‌آمده برای تاکسی‌های اینترنتی شکل گرفت. حال بعد از پوست‌اندازی اتحادیه، دوباره مساله سر تاکسی‌های اینترنتی است. چه اتفاقی افتاد که بعد از ۶ سال موضوع تاکسی‌های اینترنتی دوباره مطرح می‌شود؟ دلیل آن چیست؟ ضعف اتحادیه، ضعف تاکسی‌های اینترنتی یا فراموشکاری رگولاتور؟فکر می‌کنم این مساله به فراموشکاری رگولاتور برمی‌گردد. چراکه پرونده این موضوع از نظر اتحادیه بسته شده و حتی بسیاری از مسائل بزرگ مانند سهم سوخت تاکسی‌ها در دست پیگیری بود. شرایط بسیار خوبی در جریان بود و رکورد‌های خوبی زده می‌شد. تا جایی که یکی از شرکت‌ها در دی‌ماه اعلام کرد پنج میلیون سفر در طول یک روز انجام داده است. با تمام اینها برای ما هم مشخص نیست که چالش‌های تکراری به چه دلیل دوباره ظاهر می‌شوند. در حال حاضر برای بیمه رانندگان نیز چنین مشکلی پیش آمده، در حالی که طبق دستورالعمل صادرشده از سوی تامین اجتماعی در حدود ۶ سال پیش، بیمه رانندگان بر عهده خودشان است.
حوزه‌های دیگری مانند طلا، داروخانه‌های آنلاین، آزمایشگاه‌ها و… نیز وجود دارند. در همان زمان تشکیل مجدد اتحادیه و برگزاری انتخابات موضوع پلتفرم‌های طلای آنلاین نیز داغ شد و تنظیم‌گری این پلتفرم‌ها و صدور مجوز برای آنها هم روی میز اتحادیه قرار گرفت.آن مسیر منتظر ضوابطی است که باید از سوی هیات نظارت تصویب شود. همچنین وزارت صمت نیز درگیر این مساله است و متاسفانه ما در جلسات هیات عالی دعوت نیستیم.
اتحادیه حضور ندارد؟نه متاسفانه.
خود کسب‌وکارها هم حضور ندارند؟خیر، تنها اعضای مشخصی مانند نمایندگان مجلس و برخی از معاون‌های وزرا در این جلسه‌ها حضور دارند.
اما پیشتر در این جلسه‌ها تحت عنوان مهمان یا کارشناس از اتحادیه دعوت می‌شد.ما برای حضور در جلسه‌ها درخواست دادیم، با این حال متاسفانه تاکنون اجازه حضور به ما داده نشده است. در چند جلسه اخیر، خود من واقعاً دچار تردید شدم. مشخص نیست چرا ناگهان یک موضوع از دستور کار خارج می‌شود. در حالی که می‌گویند دنبال ساماندهی شرایط هستیم اما متاسفانه همچنان وضعیت بلاتکلیف باقی مانده است. از سوی دیگر، تعداد زیادی از فعالان این حوزه قصد دریافت مجوز دارند و تصورشان این است که شرایط فعلی نوعی انحصار ایجاد کرده، و این وضعیت اصلاً مناسب نیست.
در مصوبه اولیه صادرشده در سال ۱۳۹۹، اتحادیه به عنوان نهاد ناظر در نظر گرفته شده است.بله، به هر حال اتحادیه شکل گرفته و هفت عضو هیات مدیره دارد. ما در حال راه‌اندازی کمیسیون هستیم و از سوی دیگر پیشنهاد راه‌اندازی سامانه جامع نظارتی پلتفرم‌های طلا را نیز داده‌ایم. امکان دسترسی به این سامانه را می‌توان برای نهاد‌های حاکمیتی نیز فراهم کرد. با این اوصاف، فکر می‌کنم دیگر توانسته‌ایم به اندازه کافی از خالی‌فروشی جلوگیری کنیم.
جدا از پلتفرم‌های طلا، برای سایر کسبوکارهای اینترنتی نیز راهکار نظارتی در نظر گرفته‌اید؟ چون اگر قرار باشد اتحادیه جواز صادر کند، در نهایت باید مسئولیت رسیدگی و نظارت بر مجوز را هم بر عهده گیرد. آیا اتحادیه این قدرت را دارد؟ما برای نظارت روی طلا مشکلات زیادی داشتیم. در حال حاضر نیز مشغول راه‌اندازی سیستمی هستیم که بر آن اساس، کارشناسان هر ۶۰ روز یک‌بار بر اساس چک‌لیستی کسب‌وکارها را بررسی کنند تا در صورت وجود مشکل، به کسب‌وکار تذکر داده شود. اگر هم مشکل با تذکر برطرف نشد، آن را به کمیسیون بازرسی و بخش شکایت‌ها می‌فرستیم.
به خود شما، رضا الفت‌نسب، برمی‌گردم. من به عنوان یک خبرنگار، با نگاهی به پیشینه شما، متوجه می‌شوم بشخصه رضا الفت‌نسب را به‌جای صاحب کسب‌وکاری مجازی، به فعالیت صنفی و اتحادیه می‌شناسم. به نظرتان این خوب است یا بد؟خوب یا بدی وجود ندارد. بنا بر تجربه‌ام، معتقدم فعالیت صنفی نیازمند زمان است و افرادی که می‌خواهند در این حوزه فعالیت کنند باید زمان زیادی صرف کنند. کار صنفی برای من مدت‌زمان مشخصی ندارد. بر همین مبنا، قطعاً کسبوکارهای متعلق به من در نقاط و بخش‌هایی که مدیریت را خودم انجام داده‌ام ضربه خورده‌اند.
با این تفاصیل، اگر بخواهید خود را معرفی کنید، بیشتر خودتان را بر اساس فعالیت صنفی تعریف می‌کنید یا مدیرعاملی یک کسب‌وکار؟من در قدم اول صنفی هستم و مشغول فعالیت صنفی‌ام. این موضوع در برخی نقاط دلایل هم داشت. به عنوان مثال، من فکر می‌کردم شاید اگر خود من هم قرار باشد که در پلتفرمی کار کنم، با چالش‌هایی مواجه می‌شوم. این موضوع را در دور اول اتحادیه نیز تجربه کردم و شاهد درگیری و فشارهای واردشده به اسنپ و دیجی‌کالا بودم.
آیا فعالیت صنفی منفعتی برای توسعه کسب‌وکار شما داشته است؟تاثیر دارد اما منفعتی به آن شکل ندارد. انجام کار صنفی بیش از هر چیز به احساس انجام کار داوطلبانه هر فرد برمی‌گردد. ما در چهار سال اول اتحادیه و دور اول نه‌‌تنها هیچ حقوقی دریافت نمی‌کردیم بلکه مبلغی هم می‌پرداختیم. بعد از تمام اینها، در حال حاضر به‌تازگی حقوق دریافت می‌کنیم. بنابراین، انجام کار صنفی واقعاً جنبه مالی ندارد. من به انجام کار صنفی، مطالبه‌گری و تاثیرگذاری علاقه زیادی دارم. این احساس از دوران مدرسه همراه من بود و همیشه عضو شورای مدرسه بودم.
اتحادیه قرار است فقط با الفت‌نسب شناخته شود؟ یا مابقی اعضای اتحادیه و هیات مدیره هم قرار است شناخته شوند؟خیلی دوست دارم که مابقی اعضا هم شناخته شوند. با وجود این، در همان دوران گذشته هم در حالی که برخی از دوستان رئیس اتحادیه بودند اما باز هم علاقه‌ای به صحبت نداشتند و آن را به من واگذار می‌کردند. امروز نیز با توجه به اینکه رئیس اتحادیه هستم باید خودم به مسائل رسیدگی کنم. بشخصه خیلی دنبال فعال شدن سایر دوستان هستم. هرچند اشکال جدیدی از اصناف به اتحادیه اضافه شده‌اند و برخی از کسب‌وکارها در شهرستان‌ها هستند. به همین دلیل به نظر می‌رسد فعال شدن اعضای اتحادیه زمان‌بر است.